Lễ hội dân gian là sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng dân cư ở nông thôn xưa được tổ chức nhằm tưởng nhớ một vị thần bảo vệ cho đời sống của cộng đồng làng.
Việt Nam là đất nước có số lượng lễ hội dân gian rất phong phú. Theo thống kê của Cục Văn hóa cơ sở, mỗi năm cả nước có gần 8.000 lễ hội, trong đó có 7.039 lễ hội dân gian, phổ biến ở tất cả 54 dân tộc. Tại đây, người ta tổ chức nghi lễ như quét dọn, trang trí địa điểm thờ thần; tiến hành nghi thức tắm tượng, thay trang phục mới cho tượng; rước vị thần ra nơi tổ chức lễ hội hoặc đi quanh làng; tiến hành các nghi lễ thờ cúng, tế lễ nhằm nhắc lại công lao của vị thần, trình lên ngài những ước vọng, mong được chứng giám và phù hộ cho được an khang thịnh vượng suốt năm.
Dân làng dâng lên thần những lễ vật ngon nhất, đẹp nhất do tự mình làm ra hoặc sản vật quý hiếm mua từ các nơi khác. Người ta tổ chức ca nhạc, múa hát nhằm làm cho vị thần được vui vẻ, sau đó là tổ chức ăn uống và vui chơi giải trí bằng các trò chơi, thi tài. Thời gian thường kéo dài từ ba ngày đến một tuần. Có những lễ hội mang tính hành hương kéo dài trong cả mấy tháng.
Từ quá khứ đến hiện tại, sinh hoạt lễ hội đáp ứng nhu cầu văn hóa to lớn của người dân. Đồng thời đó cũng là nơi hầu hết các giá trị văn hóa truyền thống của cha ông được thể hiện, từ phong tục tập quán, trang phục, âm nhạc, nghi lễ, trò chơi, đến ẩm thực… Có thể coi lễ hội dân gian như một “bảo tàng sống” về văn hóa, chứa đựng được nhiều nhất những sắc thái văn hóa của một cộng đồng.
Sự cởi mở, mến khách cùng với sự hội nhập, mở rộng giao lưu với các quốc gia trên thế giới khiến lễ hội dân gian Việt Nam trở thành một sản phẩm văn hóa thu hút khách du lịch bốn phương. Người đi hội không chỉ được đắm mình trong không khí văn hóa truyền thống, mà còn được thưởng ngoạn thiên nhiên đa dạng của ba miền…
Với người Việt, đi hội là để giải quyết nhu cầu tâm linh, giải tỏa áp lực một năm lao động vất vả. Lễ hội đáp ứng cho họ nhu cầu giáo dục lịch sử qua các nhân vật được thờ phụng, cố kết cộng đồng và giải trí… Đối với người nước ngoài, khi tham gia lễ hội là khám phá được biết bao điều thú vị về văn hóa Việt Nam.
Lễ hội dân gian không chỉ là một loại sản phẩm văn hóa đặc biệt mà còn là một sản phẩm du lịch văn hóa đặc sắc. Hiện nay, lễ hội dân gian còn có vai trò giữ gìn bản sắc văn hóa tộc người trong một quốc gia đa sắc tộc. Đây là một bộ phận của văn hóa Việt Nam đóng vai trò không nhỏ trong việc hội nhập văn hóa quốc tế, tạo ra sự đa dạng trong văn hóa thế giới và khu vực.
